Ekitaldiak
Liburuak eta artikuluak: Gramatika eta gaitasun komunikatiboa. Pedro Lonbide
Lanak eta esperientziak: Testu errealen erabilera. Aitor Etxebarria
Hausnarrean: Ikas-materialen auziaz (I). Abel Camacho
Lotura interesgarriak
Gaitasun komunikatiboaren baitan gramatikak duen lekua eta eginkizuna azaldu nahi ditu Clara Kondo Pérezek artikulu honetan. Horretarako, alderdi soziolinguistikoan, diskurtsiboan eta estrategikoan gramatikak duen eragina aztertzen du. Gaztelerazko, ingelesezko eta frantsesezko adibideen bidez agerian uzten du gramatika-egitura jakinek ondorioak dituztela gaitasun komunikatiboa osatzen duten alderdiotan.
Eragin honen garrantzia azpimarratuta, hizkuntzen irakaskuntzan gramatikak izan behar duen funtzioa eta nolakotasuna azaltzen ditu:
 |
Batetik, izaria azpimarratzen du: gramatika ez da izango helburua, bitartekoa baizik; gramatikak hainbat komunikazio-helburu lortzeko tresna behar du izan.
| Bestetik, hizkuntzen irakaskuntzan izan behar duen trataera definitzen du: gramatika ezin izango da gainontzeko gaitasunetatik at erabili eta derrigorrezkoa izango da gramatika-eduki bakoitza nola osatzen den eta noiz, nola eta zertarako erabiltzen den azaltzea. |
Erraz irakurtzeko eta ulertzeko moduko artikulua da eta gai honen inguruan hausnarketan hasteko egokia izan daiteke.
TESTU ERREALEN ERABILERA
Badirudi askoren kezka dela gure ikasgelan egin dezakegun testu errealen erabilera, behe mailetan bereziki. Komenigarria, egokia ote da hasierako mailetan testu errealak erabiltzea?
Mutur batean koka genitzake galdera honi ezezko borobila ematen diotenak. Eta erabiltzekotan, testua goitik behera moldatu beharra ikusten dute, ulertu ezinaren arrastorik txikiena ezabatuz. Jarrera horren atzean uste hau dagoelakoan nago: ikasleak eskaintzen zaion input osoa ulertu behar duela beti, ezin dela klasean azaldu gabeko eduki linguistikorik azaldu; bestela ezinegona, desanimua e.a. sortuko zaizkio eta.
Horren aurrean, eta beste muturrean, aurki litezke edozein testu erreal edonoiz eta edozertarako erabili zaleak, agian irakurritako joera berritzaile baten interpretazio literalegia egin nahirik; baina, nire ustez, hauek gutxienekoak dira.
1. Zergatik erabili testu errealak?
Gure euskaltegi askotan (ingurune ez-euskaldunean kokaturik daudenetan bereziki) ikasleek zailtasun handiak izaten dituzte ikasgelan landutakoa eguneroko komunikazio-egoeretara eramateko. Oztopo edo gabezia honi aurre egiteko egokia litzateke ikasgelan burutzen diren jarduera didaktikoek jatorrizko hiztunek egiten dituzten jarduera komunikatiboen ezaugarriak jasotzea. Honen haritik, egunkariak eta aldizkariak irakurtzen trebatu beharko genuke ikaslea; irratia eta telebista ulertzeko baliabideak eskaini...
Bestela esanda, ikuspegi komunikatiboaren ezaugarrien arabera jokatzea erabakitzen badugu, klaseko jarduna bizitza errealerako baliagarria izatea baldin bada gure nahia eta gure helburua, ikasgelara benetako hizkuntza-ereduak eraman behar ditugu. Horrek berarekin batera dakar, nire ustez, testu errealen erabilera.
2. Zertarako erabili testu errealak?
Arestian aipaturikoan zenbat eta lehenago aritzen hastea, hobe: horrela, ikaslea hasiera-hasieratik ohituko da testu errealekin aritzeak eskatzen dituen ikas-estrategiak erabiltzera: aurretiko ezagutzak aktibatu; aurreikuspenak egiten ikasi; hitzen esanahia inferitu; ulermen zehatza/ulermen orokorra bereizi; testuaren mamiaz, ideia nagusiez jabetu...
Testu errealen erabilerak eskaintzen duen beste abantaila bat eduki linguistikoak testuinguru batean ikastea da; testuinguru erreala, benetakoa; ez eduki jakin baten mesedetan sortutakoa.
Eta azkenik, erabilera honek izan dezakeen beste ekarpen bat. Askotan irakurri izan dugu input-ak, eraginkorragoa izango bada, ikasleak aldez aurretik dakienari zerbait berri edo ezezaguna erantsi beharko diola (Krashen-en input positiboa edo i+1) Testu errealen erabilerak (eta ezezaguna den ezer aurkeztu behar ez delako "mamua" gainditurik) jokaera hau errazten duelakoan nago.
3. Zer-nolako testuak? Zer-nolako erabilera-irizpideak?
Eman dezagun beste urrats bat. Edozein testu erreal erabil liteke edozein unetan?
Badakigu ariketen zereginak markatzen duela ariketaren zailtasuna, eta ez horrenbeste ariketa horretako euskarria den testuak berak. Hau da, testu erraz samar batekin ariketa zaila sor liteke, eta alderantziz.
Hori horrela, ikuspegi orokor batetik, bestelako irizpide zehatzagoak planteatu nahiko genituzke testu errealen eta berauen lanketaren inguruan, argi izanik lehen irizpidea hauxe izan beha dela: zer landu / lortu nahi dugu dena delako testutik sortutako dena delako ariketaren bidez.
Testuaren izariaren inguruan
Luzerarik dagokionez, argi dago egokiagoa dela testu laburretatik hastea. Are gehiago, konplexutasun formal txikiagoa eskaintzen dutenetatik. Adibidez, errazagoa izango da edozein euskal hiritarri begira dagoen foileto informatiboa (publizitatea eskaintzen duten foiletoak, lehiaketa baten parte hartzeko oinarriak jakinarazten dituenak, jardunaldi batzuen egitaraua aurkezten duena, Administrazioak gai jakin baten inguruan informatzeko edo sentsibilizatzeko sorturikoak: prebentzio kanpaina; edota edukiontziak erabilera sustatzeko; txertaketa kanpaina...); edota grafikoak, irudiak... dituena.
Generoari dagokionez, ulergarriagoa izango da ikasle hasi berrientzat kontaketa edo deskribapena oinarri duten berri laburrak, iritzian edo argudioan oinarritutakoak baino.
Gaiei begira, errazagoak izango dira ikasleen interesguneetatik edo eguneroko esperientzia errealetik hurbil daudenak, bestelakoak baino. (Gaur egun, adibidez, errazagoa izango da euroaren inguruko testu labur bat, azken aurkikuntza zientifiko edota arte mailako azken joeraren ingurukoa baino)
Printzipio edo irizpide nagusia hauxe izan behar delakoan gaude: ariketa egingarriak izan daitezela, baina ez errazegiak, nolabaiteko esfortzua eskatzen dutenak. Izan ere, erronka bultzagarria da eta motibazioan eragin positiboa izango du.
|
Ulermenerako bide lagungarriak. Bide lagungarri hauen artean honako hauek aipatuko ditugu, adibide gisa: |
Ikasleen aurre-ezagutzetatik abitu, beren esperientzia pertsonaletik, ahal dela. Goragoko adibide baten ildotik, landuko dugun testuak euroari buruzkoa bada, has gaitezen euroaren inguruan izaniko esperientzia, ezagutza eta abarrekin.
Entzun edo irakurriko duten testuaren hitz gakoak eskaini, eta berorien inguruan antolatu testuaren informazio nagusia.
Testu berari dagozkion zenbait laburpen eskaini, egokiena dena aukera dezaten.
Zenbait foiletotan euskarazko eta gaztelaniazko bertsioak eskaini, biekin aritzeko.
(...)
|
Ulertu dela adierazteko bideak erraztu. Adibidez: |
Egia / gezurra moduko prozedurak.
Elkarrizketa bat bada, aurrez emaniko galdera eta erantzunak lotu.
Erantzun okerra infiltratu eta identifikatu; edota zerrenda bateko elementuak agertu ahala markatu.
(...)
|
Lexikoaren inguruan |
Hitzaren esanahia inferitzeko ariketak proposatu. Inferentzia honetarako bideak eskaini: testuingurua, hitz gardenak, hitzaren forma gramatikaletik edo atal baten ezagutzatik esanahiaren inguruko hipotesiak formulatu.
Hitzen euskarazko eta gaztelaniazko itzulpenak parekatu.
Bi bertsioak eskaintzen diren ariketetan (euskaraz eta gaztelaniaz), euskarazko zenbait hitzen gaztelaniazko bertsioa aurkitu testuan, edo alderantziz.
Hasierako mailetan testu errealen lanketan erabil genitzakeen prozeduren adibide batzuk baino ez ditugu eskaini. Jakina denez, hauek baino askoz ugariagoak dira testu errealekin erabil genitzakeenak. Gainera, ahal dela eta metodologia bortxatu gabe, saiatu beharko genuke testu beraren inguruan prozedura globalak eta integratuak erabiltzen.
Errazena beti soluzio idealak eskatzea da (ez ematea, jakina), ahal dela, metodologikoki isla zuzena izango dutenak. Hor kokatzen dugu guk ikas-material berrien auzia. Ez dugu esango, jakina, material berrien beharrik ez dugula, ezta ere zabaltzen ari diren ereduak baliagarriak izango ez direnik. Bai, ordea, materialen bidez lehen aipatu ditudan kezkak estali nahi direla, beharrezko hausnarketa bultzatu gabe. Bestela esateko, gelan zer eta nola egingo dugun esateko ari gara eskatzen, zergatik eta zertarako galderei erantzun gabe.
Gune honetan hezkuntzari buruzko baliabide ugari ditugu eskura. Horrez gain, posta elektroniko bidezko boletina ere argitaratzen du asteroko maiztasunez.
Sociedad Española de la didáctica de la lengua y la literatuta (SEDLL) erakundeak argitaratzen duen aldizkari elektronikoa.
ã Santurtziko Udal Euskaltegia