Irakasleon
Aldizkaria Santurtziko Udal Euskaltegiak aldian-aldian posta
elektronikoz igortzen duen albistegia duzue. Albistegi irekia eta
hausnarketarako bide eman nahi duena.
Horregatik,
inork aldizkariaren artikuluei buruzko komentariorik edo iritzirik
adierazi egin nahi balu, beheko formularioa erabil dezake edo mezua
idatzi ondorengo helbidera: aldizkaria@santurtzieus.com
Zein liburu edo artikulu (berri
zein zahar) izan daiteke interesgarri gure formazioari begira? Galdera horri
erantzun nahi diogu hemen.
ELEANIZTASUNA,
MODAKO HITZA. NOLA ULERTZEN DUGU, BAINA?
Artikulua: Gaitasun eleaniztuna eta
elebakarra alderagarrika al dira?
Egilea: Mª Pilar Sagasta Errasti (Mondragon
Unibertsitatea. Humanitate eta Hezkuntza Zientzien Fakultatea)
Aldizkaria:BAT
Alea eta urtea: 49, 2003
Eleaniztasuna, modako hitza
izateaz gain, gaur egun ia inork zalantzan jartzen ez duen
hezkuntza praktika dugu eta hainbat hiritarren errealitatea:
eskoletan gaztelera, euskara eta ingelesa ikasten dute umeek,
heldu askok ere hizkuntza bat baino gehiago ikasi beharra izaten
dugu...
Baina zer ulertzen dugu eleaniztasuna esaten dugunean?
Zein ezaugarri ditu hiztun eleaniztunak? Galdera horiei
erantzuten saiatu da Pili Sagasta, Mondragon Unibertsitateko
irakaslea, BAT aldizkariaren 49. zenbakian.
Eleaniztasunari paradigma bitatik begiratu dakioke: ikuspegi
elebakarretik edo ikuspegi ekologikotik. Lehena da orain arte
ezagunena eta hiztunen gaineko juzkuak baldintzatu dituena.
Horren arabera, eleaniztuna ezinbestean hiztun traketsa da
ikasitako hizkuntzetan, bigarren edo hirugarren hizkuntzan, eta
ama-hizkuntzan da bakarrik hiztun osoa. Beraz, elebakarra da
hiztun ideala edo ikasitako beste hizkuntzetan elebakarren
gaitasunera ailegatzen dena.
Hau nahiko zaila izaten da eta, Sagastaren hitzetan, ez
litzateke helburu errealista izango. Gainera ikuspegi honek
eleaniztunaren autoestimuan eragiten du eta konplexua
sorrarazten dio.
Hala ere, azkeneko urteotan beste paradigma bat ari da hedatzen
eleaniztasunaren fenomenoa deskribatzeko: ikuspegi ekologikoa.
Horren arabera, eleaniztunak gizarteak sortzen dizkion premiak
asetzeko ikasten ditu hizkuntzak eta horien arabera lortzen du
behar duen gaitasuna, bestalde, ezberdina izaten dena erabilera
eremu bakoitzean eta hizkuntza bakoitzean.
Horretaz gain, ikasi eta eskuratutako hizkuntzen arteko
transferentziak erroreen iturburutzat jo beharrean, hizkuntzaren
erabilera estrategikoa aberasteko baliabide moduan ulertzen ditu
ikuspegi honek.
Laburbilduz, eleaniztasuna modu objetiboagoan ulertzeko
paradigma dugu ekologikoa, nahi genituzkeen ezaugarrietan baino,
eleaniztunen benetako izarian oinarritzen dena. Horrela agian,
tresna kontzeptualak lortuko ditugu XXI. mendean beharko dugun
hizkuntza trataera egoki planteatzeko: hezkuntza sisteman
eleaniztasuna hizkuntza-metaketa hutsa izan gabe eta maila
sozialean eleaniztuna den bezalakoa onartuta.
Ikastaroak, mintegiak, hitzaldiak,
jardunaldiak... Irakasleon formaziorako ezinbesteko ekitaldiak dira, dudarik
gabe. Atal honetara horietako batean aritu osteko oharrak, laburpena edo
gogoetak ekarriko ditugu
XII
ENCUENTRO PRÁCTICO DE PROFESORES DE ELE
Bigarren
hizkuntzaren irakaskuntzari buruz jardunaldi eta kongresu asko egiten den arren,
euskararen irakaskuntzaren inguruan ez da orain arte gauza handirik egin.
Horregatik, formazio kontuan atzean geratu nahi ez badugu, sarritan euskararen
beraren irakaskuntzarekin zerikusirik ez duten kongresu, ikastaro eta dauden
jardunaldietara joan behar izaten dugu. Hala ere, gaztelaniaren irakaskuntzaren
inguruan egiten direnetara joanda, gureari aplika dakiokeen asko ikas daiteke.
Horrela, iazko abenduaren 12 eta 13an Bartzelonako International
Houseeta Difusion-ek
antolatutako gaztelania
irakasten duten irakasleen XII. topaketan parte hartu genuen
euskaltegiko hiru irakaslek. Bertan 6 hitzaldi nagusi eta hainbat tailer egin
ziren.
Lehenengo hitzaldia Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko Luci Nussbaumek egin
zuen, Zer ikasten dugu elkarreraginaren bidez? izenburupean. Nussbaumek
gaztelania ikasten ari diren ikasleen ekoizpenak aztertu ditu. Horretarako
eskolan atazak egiten ari diren bitartean, ikasleen arteko solasa grabatzen du
eta aztertu, haien artean elkarri laguntzeko, azaltzeko, ulertzeko eta
ulertuak izateko zer egiten duten ikusteko. Azkenean, ikasleek zerbait esaten
ez dakitenean bestelako baliabideak erabiltzen dituztela ikusi zuen: keinuak,
parafrasiak, haien ama hizkuntzan azaltzen saiatu (aztertutako materiala
hasierako mailetakoa da). Grabaketak aztertuta, bigarren hizkuntzan hitz
egitean ikasleen buruetatik zer pasatzen den antzematen du Nussbaumek.
Goiz horretan bertan, Nebrijako Unibertsitateko Marta Baralok eman zuen
hitzaldia: Ikuspegi psikolinguistiko baten bidezko materialaren azterketa
izenekoa. Honetan ikasleek guk nahi duguna ikas dezaten, materialak zein
ezaugarri izan behar dituen azaldu zuen: zer nolako input-a eman behar diegun,
edukia barneratu eta haien sisteman txertatzeko.
Arratsalde horretan izan zen hirugarren hitzaldia, Mostoleseko Helduentzako
Irakaskuntza Iraunkorreko Maite Hernandezek burututakoa. Inmigranteentzat
hizkuntza ikasteko metodologia jakinik behar den ala ez planteatu zuen.
Erantzuna ezezkoa izan zen, ez omen dute metodologia zehatz eta jakinik behar,
baina haien balore eta bizimodu berriari egokitutako materiala berriz,
behar-beharrezkoa dute. Ikasle hauek ez dira ezagutzen ditugun ikasle
tipikoak, ikasteko beste motibazio bat dute. Gaztelania ikastea ezinbestekoa
dute, Estatuan lan egingo badute behintzat, materialak beraz, haiengan
ardaztutakoa izan behar du, eskolatik ateratakoan erabilgarria egingo zaiena.
Orain arte erabili den materiala erabat desegoki ikusten du Maite Hernandezek;
horregatik, material berria eta egokia burutu ezin den artean, dagoen material
arrunta egokitzea proposatzen du berak, betiere baldintza batzuk kontuan
hartuta: batetik, gaiak ez du inmigranteentzako mingarria eta baztertzailea
izan behar, eta bestetik, haiek ulertzen duten zerbait burutu beharko dute
ariketa horietan.
Egun horretako azken hitzaldia Granadako Unibertsitateko Rosario Alonso Rayak
eman zuen, eta ariketa gramatikalen prestakuntzari buruz aritu zen. Ariketa
gramatikalak aztertu zituen eta hauen ezaugarriak azaldu. Ikasleen arreta guk
ikastea nahi dugun horretara zuzendu behar omen dugu, horretarako input-ak
egokia izan behar du. Alonso Rayak input-ari garrantzi handia ematen dio,
itemek ulergarriak izan behar dute ikasleek prozesa ditzaten eta esanahiarekin
erlazionatu. Ez zaie ekoizterik eskatu behar, ariketa horren bidez itema
ulertu dutela adierazi behar dute, besterik ez.
Larunbat goizeko lehenengo hitzaldia Bartzelonako Unibertsitateko Carmen Muñozek
eman zuen. Honek hizkuntzak ikastean ikasleen artean dauden aldeak aztertu
ditu, atera dituen konklusioak hauek izanik: Ama-hizkuntza ikastean arrakasta
erabatekoa da, den-denok ikasi eta barneratzen dugu-eta, %1,5ek baino ez dute
porrot egiten. Bigarren hizkuntza ikastean berriz, porrota arruntagoa da,
askoz gehiago dira bigarren hizkuntza ikastea lortzen ez duten ikasleak
lortzen dutenak baino. Bestetik, ama-hizkuntzan denok gaitasun maila
berdintsua lortzen dugu, 2.ean berriz, ikasletik ikaslera alde handiagoa dago.
Hau kontuan hartuta, Muñozek ikasleengan eragina izan dezaketen faktoreak
hartu ditu kontuan eta aztertu: ikasleen ezagupen mailarekin zerikusia dutenak
(ikasteko gaitasuna, adimena eta motibazioa) eta bestelako faktore
emozionalekin lotuta daudenak (nortasuna, motibazioa, generoa, adina...).
Hitzaldian faktore hauek guztiak banan-banan aztertu zituen eta orain arte
horien inguruan egindako ikerketak azaldu zizkigun.
Azken hitzaldia Daniel Cassanyk eman zuen, gaur egun gure arloan pil-pilean
dabilen gai bati buruz: Hizkuntzen Portfolio Europarrari buruz hain zuzen.
Zertan datzan proiektua, zer eta norentzat den, zertarako balio duen, nola
erabiltzen den... Portfolio mota ezberdinak eta orain arte egindako lanari
buruz ere hitz egin zigun.
Honen ostean, arratsaldean, hainbat tailer izan ziren, interesen arabera
aukeratzekoak.
Hitzaldi guztiak gure egunero jardunetik nahiko gertu ikusi genituen, gure
eskoletan errez asko erabil daitezkeen teknikak eta ariketak aztertu
ziren-eta; gaur egun gu kezkatzen gaituzten gaiak ukituz: elkarreragina,
materiala... Azken finean, egunero darabilzkigun hitzak eta gaiak dira,
euskara ez den beste hizkuntza batean azterturik, baina erabat baliagarriak.
Hitzaldi gutxi izan ziren, baina hauek aukeratuak eta ondo azalduak, orokorrak
bezain zehatzak, eta guztietan entzun genuena gure eskoletan aplikatzeko
modukoa. Gainera, hitzaldi gutxi izan zirenez, entzundakoa hausnartzeko eta
barneratzeko bidea izan genuen. Kongresu hau urtetik urtera arrakastatsuagoa
da, izan ere, gero eta zailagoa da bertan parte hartzea.
Gogoeta bultzatzea du
helburu atal honek. Arlo korapilatsu asko dira geure eguneroko jardunean. Horiek konpartitzea
eta elkarrekin hausnartzea mesedegarria izango ahal da!
OSAKIDETZA
Berri pozgarria izan dugu azken egunotan: martxan da
Osakidetzako langileen euskalduntze-plana. Herrizaingo Saila, Hezkuntza
Saila... Eusko Jaurlaritzak beste pausu bat eman du langileak
euskalduntzeko. Berria ikaragarri ona da euskalduntzean ari garenontzat bi
arrazoirengatik, besteak beste. Batetik, euskararen erabilera areagotu
egingo delako gizartean eta, beraz, gure lanaren helburuak betetzetik
hurbilago egongo garelako. Bestetik, eta hau baxutik esan beharko dugu
geurekoikeriaren seinaletzat har baitaiteke, gure euskaltegietara etor
daitekeen ikasle-kopurua handitu egingo delako.
Bigarren honek badu ordea buelta. Gurera etorriko ote dira ikasle horiek?
Batzuk bai, zalantzarik gabe. Are gehiago orain, gure eskaintzak ugaritu
eta zabaldu ditugun honetan. Baina, heldu zaigun beste berri batek ilundu
egiten du esperantza hori: Osakidetzak abian du langileak autoikaskuntzan
aritzeko esperientzia pilotoa. Baina ez dira gurekin gogoratu! Egin duten
deialdiaren arabera, Bai&By-ko zentroetan bakarrik garatuko da
esperientzia. Eta horrek zer pentsatua eman digu, jakina.
Euskaltegiek ez al dugu nahikoa bitarteko, esperientzia eta indar lan hori
gure gain hartzeko? Euskaltegi asko ari dira aspaldi honetan
autoikaskuntza garatzen eta gehiago izango dira, HABE ikaskuntza-mota hori
onartu eta ordaintzen hasi baita. Beraz, nola interpretatu behar dugu
hartutako erabaki hau? Kontuan izanda, gainera, ez dela norabide berean
hartzen den lehenengoa?
Hori bai, izango dugu Osakidetzako langileen euskalduntze-prozesuan
bestelako partaidetza. Izan ere, berri horiek izan eta gutxira hasi gara
jasotzen Osakidetzako euskara arduradunen deia, Hizkuntza Eskakizunak
egiaztatzeko azterketetan aztertzaile gisa aritzeko. Kategoria, gurea,
alajaina! Irakasteko ez, baina aztertzeko bai! Aztertu eta lanerako
beharrezko den ezagutza-maila jakin bat duten egiaztatzen duen agiri bat
eman ala ez erabakitzeko gaitasuna badugu, baina gureak ez diren ikasleen
kasuan bakarrik. Urtean zehar eta urteetan gurekin ari diren ikasleen
maila egiaztatzen euskaltegi bakoitzetik kanpoko beste batzuk arituko
dira, HABEk indarrean jarri duen ezagutza-mailak egiaztatzeko
azterketa-sistemaren arabera.
Zer zoroago? Konplexua benetan diseinatutako sistema eta egoeraren
adierazgarri, bestalde. Hartutako erabaki bakoitzak aurretik zegoen
egoeraren konplexutasuna areagotu eta koordinazio eta lotura eza gero eta
nabarmenago erakusten du.
Hausnarketarako bide ematen du, zalantzarik gabe. Egoera ilun samarra
zenean, Euskaltegien Bideragarritasuna aztertzeko txostena egin zuten eta
bertan zehazten zen zein ibilbideri jarraitu behar zion inplikatutako
bakoitzak. Ikasleak lortzeko zer egin behar zuten euskaltegiek ere bai.
Eusko Jaurlaritza ere aipatzen zuten. Agian, txosten horren kopia
Jaurlaritzako atal guztietara bidaliko bagenu, indar guztiak norabide
berean jartzea lortuko genuke. Bestela, fisika-kontu sinplea da, kontrako
norabidean dauden bi indarrek elkar jan eta ezerezean uzten dute. Beste
ondorio bat ere izan dezake honek guztiak: gogaitzea. Ez dugu tentazio
horretan erori behar, ordea. Aurrera egin behar dugu, baina joko-arauak
ondo ezagututa eta arauok ezartzen dituztenen jokabideen arabera.
Atal honetan helduen euskalduntzearen
inguruan gertaturiko albisteak eta gertaerak biltzen saiatuko
gara
EUSKALTEGIEN
KURRIKULU PROIEKTUAK ONARTU DIRA
HABEren Zuzendari Nagusiaren 2003ko abenduaren 11ko ebazpenak
hainbat euskaltegik aurkeztutako Kurrikulu Proiektuak onartu ditu.
2000ko urtarrilaren 24ko Kultura sailburuaren Agindu bidez, Helduen
Euskalduntzearen Oinarrizko Kurrikulua (HEOK) onartu zen,
erreferentzi marko obligaziozkoa izan dezaten HABE Erakunde
Publikoak diruz lagundutako euskaltegiek. Aipatu Aginduaren 2.
artikuluak dio HEOKaren ezarpenerako euskaltegi bakoitzak bere
izari-ezaugarrien eta dokumentu honen araberako Kurrikulu
Proiektua aurkeztu behar diola HABEren Zuzendari Nagusiari.
Irakurketa eta azterketa-aldia amaituta, joan den abenduan 101 euskaltegiren proiektuak
onartu dira.
